‘Cold War’ is een ode aan van alles

Volgens regisseur Pawel Pawlikowski is zijn nieuwe film ‘Cold War’ een ode aan zijn ouders. Zij hadden net zo’n turbulente knipperlichtrelatie als Pawlikowski’s hoofdpersonen Wiktor en Zula. ‘Cold War’ speelt zich af in Europa tijdens – het zal je niet verbazen – de Koude Oorlog. In Polen in 1949 ontmoeten orkestdirigent Wiktor en zangeres Zula elkaar tijdens een auditie. Zij worden meteen verliefd. Tijdens een optreden in Oost-Berlijn besluiten ze onder het IJzeren Gordijn door te kruipen. Ze spreken met elkaar af tegenover de grenspost. Hij wacht uren op haar, maar ze komt niet opdagen. Ze heeft zich bedacht. Wiktor steekt de grens over en vlucht naar Parijs, waar hij zijn carrière als muzikant kan voortzetten. Zula blijft alleen achter.

In de jaren daarop achtervolgen de twee geliefden elkaar door heel Europa, maar telkens als ze elkaar vinden worden ze ook weer uit elkaar gedreven. Volgens regisseur Pawel Pawlikowski hadden zijn ouders eenzelfde soort knipperlichtrelatie. Op 14-jarige leeftijd is Pawlikowski met zijn moeder van het communistische Polen naar West-Europa gevlucht. Hij heeft in Londen, Berlijn en Parijs gewoond, om op latere leeftijd weer terug te gaan naar zijn geboortestad Warschau. Pawlikowski weet hoe het is om een vreemde te zijn in je eigen woonplaats en om terug te verlangen naar je ´roots´. Deze film is niet alleen een eerbetoon aan het turbulente leven van zijn ouders, maar ook aan zijn thuisland.

Het mag duidelijk zijn dat nostalgie een grote rol speelt in deze film. Dat komt niet alleen door de drang van Wiktor om terug te keren naar zijn oude geliefde en geboorteland, maar ook door de rol die 20^e-eeuwse muziek speelt. Centraal staat het Poolse koor Mazorek, met Zula als een van de zangeressen en Wiktor als dirigent. Mazorek vertolkt Poolse volksliederen, waaronder Zula´s favoriet ´Dwa serduszka´ (´Twee harten´). Nadat Zula en Wiktor elkaar tien jaar later in het vrije Parijs hebben gevonden, toveren ze dit Poolse volkslied om tot een Franstalig jazznummer. Ook wordt Zula geïnspireerd door de muziek van de Amerikaanse rock-‘n-rollband Bill Haley & His Comets. Op deze manier danst ‘Cold War’ door de Europese muziekgeschiedenis van de jaren ’40, ’50 en ’60.

Maar de grootste vorm van nostalgie is natuurlijk afkomstig uit de filmbeelden zelf. Voor ‘Cold War’ heeft Pawlikowski net als in zijn vorige film ‘Ida’ gebruik gemaakt van zwart-wit beelden en een smal kader. In combinatie met bovenstaande muziek, de authentieke kostuums en de detailvolle sets laat het je denken dat je daadwerkelijk naar een film uit 1960 zit te kijken. Ook het veelvuldig gebruik van een korte scherptediepte en de door realisme geïnspireerde framing, waarbij de nadruk soms meer ligt op de achtergrond dan op de voorgrond, doen denken aan de gouden eeuw van de Europese film. De bijzondere aandacht voor de belichting toont het vakmanschap van cameraman Lukasz Zal. De ene scène is een tikkeltje onderbelicht, de andere juist weer iets overbelicht, maar dit creëert altijd een thematisch passende sfeer. Met ‘Cold War’ brengen Zal en Pawlikowski op vakkundige wijze een dood medium weer tot leven.

‘Cold War’ is een ode aan van alles: aan Pawlikowski’s ouders en hun thuisland, maar ook aan de film en muziek van het midden van de 20^e eeuw. Toch duurt de gehele film slechts 85 minuten. ‘Cold War’ is minimalistisch te noemen: het toont alleen wat er gezien moet worden. Het is alsof er zoveel van een actiefilm is weggeknipt dat alleen de romantische subplot nog overblijft. Begrijp me niet verkeerd: de kunstige zwart-witbeelden zijn meer dan genoeg om de aandacht van de kijker gedurende de gehele film vast te houden, maar aangezien Pawlikowski vijftien jaar in nog geen anderhalf uur wil bespreken is er weinig tijd voor het creëren van diepgang. Met name de relatie tussen Wiktor en Zula blijft oppervlakkig. Er wordt nooit verteld wat zij in elkaar zien, of waarom ze elkaar steeds weer terug willen vinden, terwijl die drang juist de drijvende kracht achter het verhaal is. ‘Cold War’ is vooral vanuit een technisch oogpunt een mooie film. Het doet denken aan de tijd waarin filmmaken vakmanschap was. Het verhaal is er niet een waar je jezelf in kan verliezen, maar vooral een excuus om te genieten van de fantastisch geconstrueerde zwart-witbeelden. Kijk naar ‘Cold War’ en waan jezelf in een bioscoop in de jaren ’60. Geniet van de mooie muziek. Bewonder de authenticiteit van de kostuums en decors. Verbaas je over het feit dat deze film gemaakt is in de 21^e eeuw. ‘Cold War’ is meer dan een eerbetoon aan Pawlikowski’s vader en moeder. Het is een eerbetoon aan een al lang overleden medium: de zwart-witfilm.